પુરુષો બેઠા હતાત્યારે એ અંદર આવી, સાવ નિર્વસ્ત્રતેઓ ઢીંચતા હતા: તેમણે થૂંકવા માંડ્યુંએ નદીમાંથી તાજી જ નીકળી હતી, અબુધ-અણજાણએ માર્ગ ભૂલેલી જળપરી હતીઅપમાનો વહી ચાલ્યાં એની ચળકતી માંસપેશીઓ પરથીબિભત્સ રસમાં ડૂબતાં ગયાં એનાં સોનેરી સ્તનઅશ્રુથી અજાણી હોઈ એણે અશ્રુ ન સાર્યાંવસ્ત્રોથી અજાણી હોઈ એણે વસ્ત્રો નહોતાં પહેર્યાંતેમણે ખરડી એને, બળેલા બૂચ અને બીડીનાં ઠૂંઠિયાંથીતેઓ હસીહસીને […]
આજે યોગેશ વૈદ્યનું કાવ્ય ‘ફરિયાદી’ માણીએ. કાવ્ય જેના મુખે કહેવાયું હોય તેને અંગ્રેજી વિવેચકો ‘સ્પીકર’ કહે છે, આપણે ‘વક્તા’ કહીશું. વક્તા કોઈને લેવા સ્ટેશને ગયો છે. ‘તે સવારની ૮.૩૫ની ગાડીમાં આવ્યોધુમાડાનો ગોટો થઈને પ્લેટફોર્મ પર ઊતર્યોતેના થોથર ચડી ગયેલા ગાલને લીધે હોય કેતે બહારના દૃશ્યોની ધરાર અવગણના કરતો હોયપણ મેં જોયુંકે તેની આંખો ખૂબ ઊંડે […]
ગીતસાંકડો થઈ માઉં તો છું પણ આમ હું કદી આટલામાં ના માઉંઅસલી મારું રૂપ એવું કે ધરતીના આ માટલામાં ના માઉં.હાથ અને પગ સાવ નોંધારા લટક્યા કરે, સાવ નોંધારું શીશધાવણું બાળક માય, મને તો સાંકડાં પડે ઊપણાં અને ઈસચાર દિશાના ચાર પાયા હો એવડા નાના ખાટલામાં ના માઉંનીતર્યા નર્યાં નીરમાં મને ઝીલતું તારી આંખનું સરોવરજોઉં […]
સ્વામી આનંદ ગાંધીજીના વિશ્વાસુ સહાયક હતા.આપણે સુરેશ દલાલના નિરીક્ષણ સાથે સંમત થઈએ કે “ગુજરાતી ગદ્યસૃષ્ટિમાં આંબાવાડીઓ અને દ્રાક્ષના બગીચાઓ અનેક છે,પણ કલ્પવૃક્ષ એક જ છે ને તે સ્વામી આનંદ.” સ્વામીએ લખેલા ચિરસ્મરણીય જીવનચરિત્રોમાંનું એક તે ‘મોનજી રૂદર.’ પાત્ર પર આવતાં પહેલાં સ્વામી પરિવેશ વર્ણવે છે. “ગુજરાતની માથાભારે કોમો બે. પાટીદાર ને અનાવલા…બેવ જમીનમાલિક…પોતાની એંટ ઈજતમાં […]
શરદ જોશી (૧૯૩૧-૧૯૯૧) હિંદીના અગ્રગણ્ય વ્યંગકાર હતા. તેઓ બોલવાના હોય તેવા સંમેલનોમાં ઉપસ્થિત રહેવાનું હિંદી હાસ્યકવિઓ ટાળતા- એવા ડરથી કે પોતે ઝાંખા પડી જશે. એવું તે શું હતું શરદ જોશીની શૈલીમાં? ‘સરકાર કા જાદૂ’ નામનો તેમનો નિબંધ માણીએ.મંચ પર આવીને જાદૂગર બોલ્યો, “નમસ્કાર, સલામ, ગુડ ઈવનિંગ!” પછી એર ઇન્ડિયાના રાજાની જેમ નમ્રતાથી ઝુક્યો. (જુદા જુદા […]
કાફકાની લઘુનવલ ‘મેટામોર્ફોસિસ’ (રૂપાંતર)ની શરૂઆત આમ થાય છે: “ગ્રેગર સામસાએ ખરાબ સપનાંવાળી રાત પછી જાગીને જોયું, તો તેનું મોટા જીવડામાં પરિવર્તન થઈ ગયું હતું.” બિછાનામાં પીઠ પર પડ્યે પડ્યે ગ્રેગરે પોતાનું ગોળ શરીર અને છ નાના પગ જોયાં. તેને વિચાર આવ્યો, “હું પાંચ વાગ્યાની ગાડી ચૂકી ગયો!” પોણા સાત થવા આવેલા, ઉતાવળ કરે તો સાતની […]
પારકા દેશમાં થતી સ્ત્રીઓની અવદશા વિશે તો ઘણું કહેવાયું છે, પણ આપણા પોતાના પ્રદેશમાં સ્ત્રીઓની દશાનું શું? ૨૦૧૫માં ‘મહોતું’ નવલિકા પ્રકટ થઈ ત્યારે લેખક રામ મોરીની વય માત્ર ૨૨ વર્ષની હતી. આ વાર્તા હર્ષા નામની કિશોરીને મુખે, સૌરાષ્ટ્રના ગોહિલવાડ પ્રદેશની ભાષામાં કહેવાઈ છે. “એ જય સગતમાં મારી બેનીને,” સાદ પાડતી એક કાંગસડી ડેલીમાં પ્રવેશે છે. […]
એમ થાતું કે- વન વચોવચ ખેતર ઊભાં ગામ વચોવચ મેડી,એમ થાતું કે સ્હેજ ઝૂકીને ખીણ આખી લઉં તેડી. ચારને ભારે લચક લચક થાઉં નેમૂઆં ઝાડવાં નફટ આંખ ફાડીને જોઈ રહે,મારી ઝાંઝરીયુંનું રણકી જોબન વાયરે ઊડ્યું જાય;હાય રે, મારા પગને ભૂંડી ધૂળની લાગે નજર, મારાં પગલાં સૂંઘી પાછળ પાછળ આવતા ચીલાદોડતા આગળ થાય.ગામને ઝાંપે આઘું ઓઢી […]
ઈન્તેજારકા સૂક્કા દરિયા પાર કરે તો કેવી રીતે અપને પાસ બચી હૈ ના વો કાગળકી ઇક હોડી.સપણે-વપણે,આંસુ-વાંસુ,હંસી-ઠીઠૌલી ભેગે કરકે આસમાનસે વીંટી પડીકા, શઢ દીધા હૈ છોડી.અપને પાસ બચી હૈ ના વો કાગળકી ઇક હોડી…બુઢ્ઢો ચાચા કેવે હે કી ચોમાસેમેં ઐસી નબળી હોડી લેકર ઘૂઘવાતે દરિયેકે અંદર મત જા બેટા!પાણીકા તો ફિર ભી અચ્છા લેકણ સૂક્કે […]